Wednesday, June 18, 2014
Sunday, June 1, 2014
Thursday, May 29, 2014
hati-hati dengan pujian
Pujian mungkin bisa menumbuhkan kepercayaan diri. Namun pujian adalah rangkaian kata-kata yang harus kita waspadai. Ketika kita menerima pujian, dalam hati kita tersanjung, lalu mengangguk-angguk membenarkannya. Sesaat kesadaran kita lenyap terbuai oleh perasaan yang luar biasa nikmat. Ini keruntuhan pertama. berhati-hatilah dengan pujian. Perlakukan ia seperti kita melihat ular berkulit indah, namun menyemburkan racun. keruntuhan selanjutnya terjadi, bila kita mulai berkarya karena mengharap pujian.
Pujian itu seperti air laut, semakin banyak kita minum semakin hauslah kita. Ia membunuh kita perlahan-lahan, bukan karena terlalu banya garam yang kita reguk, namun karena kerakusan kita yang tak terpuaskan. Mari kita bekerja dengan tulus, karena kita memiliki tujuan mulia untuk ditunaikan. Siapkan keranjang sampah besar untuk menyingkirkan semua pujian yang datang. Kita sama sekali tak memerlukan pujian karena kita punya jalan kita sendiri.
Pujian itu seperti air laut, semakin banyak kita minum semakin hauslah kita. Ia membunuh kita perlahan-lahan, bukan karena terlalu banya garam yang kita reguk, namun karena kerakusan kita yang tak terpuaskan. Mari kita bekerja dengan tulus, karena kita memiliki tujuan mulia untuk ditunaikan. Siapkan keranjang sampah besar untuk menyingkirkan semua pujian yang datang. Kita sama sekali tak memerlukan pujian karena kita punya jalan kita sendiri.
Sunday, May 18, 2014
Sengkalan
I.
Sengkalan
Tembung
“sengkalan” asale saka tembung “saka” lan “kala” Saka utawa çaka iku jenenge
bangsa Indhu, kala utawa kala ateges wektu. Sakakala yaiku kalane ana ratu
golongan çaka kang jumeneng ing tanah Indhu sisih kidul, lan wektu iku
wiwitan\e tahun saka, yaiku taun 1 utawa taun 78 Masehi. Mungguh kang
dikarepake “sengkalan”, yaiku unen unen kang nduweni teges angkaning taun.Jaman
biyen kang kanggo petungan ing Tanah Jawa taun Saka. Nanging saiki ana kang
migunakake taun rembulan, yaiku kang petungan sasine manut lakuning rembulan,
diarani: “Candrasengkala”. Sengkala kang adhedhasar taun srengenge, diarani:
“Suryasengkala” Adhedhasar wujud lan dhapukane, sengkalan ana warna loro;
1. Sengkalan lamba, yaiku
sengkalan kang awujud kumpulaning tembung utawa wujud ukara.
2. Sengkalan memet, yaiku
sengkalan kang awujud gegambaran utawa pepethan.
Mungguh carane nyurasa utawa maca sengkalan
iku kawiwitan saka ekane, banjur dasan, yen ana atusan lan ewone. Tuladha
: Rupa sirna retuning bumi.
Rupa = 1 (ekan)
Rupa = 1 (ekan)
sirna = 0 (dasan)
retu = 6 (atusan)
bumi = 1 (ewon) dadi
taun : 1601 Saka menawa tahun Masehi kudu ditambah 78 dadi 1679M
Mungguh carane nggoleki aji utawa wataking
tembung miturut Candra Sangkala karangane Ki Bratakesawa, kena migunakake
wewaton sawetara, yaiku:
1. Guru Dasa nama, Tembung tembung kang padha
tegese dianggep padha ajine.
Kayata : ratu, narendra, nata, katong,
pamase, aji, iki kabeh watak siji.
2. Guru susastra, Tembung tembung kang susastrane
utawa panulise padha, ajining uga padha.
Kayata : êsthi, kang ateges gajah, esthi
kang ateges sedya utawa pikir ajine padha yaiku: wolu.
3. Guru wanda, Tembung tembung nduweni wanda kang
padha, ajine dianggep padha.
Kayata : wanita, ajine padha karo tembung
wani, tembung buja ajine padha karo tembung bujana.
4. Guru warga, Tembung tembung kang mratelakake
jeneng kang nunggal bangsa utawa warga, ajine padha. Kayata : ula, baya, bulus,
tekek, cecak, kadhal iku kabeh kalebu kewan ingkang rumangkang, dadi padha
ajine, yaiku: wolu.
5. Guru karya, Tanduking sawijining tembung,
kaanggep padha ajine karo tembung iku.
Kayata : tangan ajine padha karo nyekel,
mripat padha ajine karo tembung ndeleng utama mandeng.
6. Guru sarana, Jenenge piranti kang kanggo
nindakake sawijining kriyane, kaanggep padha ajine karo tembung
iku. Kayata : ilat karo rasa, padha ajine yaiku nenem.
7. Guru darwa, Tembung kaanan, kaanggep padha
ajine karo tembung kang kadunungan kaanan iku.Kayata : tembung galak padha
ajine karo tembung danawa, benter padha karo latu, lsp.
8. Guru Jarwa, Tembung tembung kang jarwane padha
utawa meh padha ajine uga padha.
Tembung
rasa padha karo raras, basu padha karo sawer, lsp.
II. Tembung tembung kang dianggep nduweni watak
utawa ajining wilangan :
a. Kang awatak siji.
1. Tembung tembung kang cacahe mung siji: nabi,
wudel, bumi, buntut, iku, sirah, ratu, aji, nata, wiji, ati, tyas, badan, lsp.
2. Tembung tembung araning barang kang wangune
bunder, rembulan, bumi, jagad, rupa, srengenge, rai, lek, candra, wulan, lsp.
3. Tembung tembung kang ateges siji: tunggal, eka,
iji, juga, lsp
b. Kang awatak loro:
1. Tembung tembung kang cacahe loro: mripat,
kuping, tangan, asta, suku, dresthi, buja, athi athi, swiwi, lsp.
2. Tembung tembung kang nuduhake kriyane tembung
ing ndhuwur: ndeleng, ngrungu, ndulu, nembah, lsp.
3. Tembung tembung kang teges loro: dwi, kalih,
lsp.
4. Tembung tembung liyane: gandheng, kanthi,
kanthet, lsp.
c. Kang awatak telu:
1. Kang nduweni sesipatan telu: geni, bahni,
pawaka, siking, dahana, anala, utawaka, puji, lsp.
2. Tembung tembung kang kanggo wanda tri utawa
teges telu: mantri, tiga, hantelu, lsp.
d. Kang awatak papat:
1. Bangsane banyu utawa kang ngemu banyu: her,
sindang, suci, tirta, wedang, bun, udan, sagara, waudadi, jalanidhi, bening,
nadi, sumber, sumur, wasuh, lsp.
2. Tembung kang ateges papat, catur, pat, lsp.
e. Kang awatak lima:
1. Araning barang kang cacah lima: indri, indriya,
dhawa, lsp.
2. Bangsane buta: danawa, jaksa, diyu, wil,
raseksa, lsp.
3. Bangsane gegaman: panah, warajang, bana, sara,
lsp.
4. Bangsane angin: bayu, samirana, maruta, anila,
sindung, lsp.
f. Kang awatak enem:
1. Tembung kang mratelakake rasa: pedhes, amla,
kecut, tikta, pait, kyasa, gurih, dura, lsp
2. Tembung kang nduweni gegayutan sipat tembung ing
ndhuwur : gendhis, gula, uyah, lsp.
3. Tembung jeneng kewan kang asikil enem: tawon,
bramara, kombang, anggang anggang, semut, lsp
g. Kang awatak pitu:
1. Bangsane kang amaratapa: wiku, biksu, resi,
dwija, dhita, yogiswara, muni, suyati.
2. Dasanamane jaran: kuda, wajik, aswa, turangga,
lsp.
h. Kang awatak wolu:
1. Tembung tembung kang kagolong kewan rumangkang:
baya, bajul, slira, menyawak, tanu, bunglon, murti, basu, tekek, cecak,
ula, naga, bujangga, taksaka, lsp.
2. Dasa namaning gajah: dwipangga, liman, esthi,
dirada, matengga, kunjara, lsp.
i. Kang awatak sanga:
1. Barang barang kang wujude bolong: gapura, guwa,
dwara, wiwara, gatra, wilasita, rong, trusta, trusthi, song, babahan, lsp.
2. Tembung tembung liyane: ganda muka, butul, dewa,
ambuka, wangi, lsp.
j. Kang awatak sepuluh utawa nol:
Yaiku tembung tembung kang ngemu teges ora
ana utawa suwung: sunya, boma, gegana, wijat, nir, tanpa, ilang, mletik, sirna,
musna, adoh, antariksa, rusak, luhur, dhuwur, muksa, ngumbara, muluk, mumbul,
das, awang awang, angles, mentar, oncat, asat, surut, sempal, tumenga, mesat,
lsp.
II. Tuladha Sengkalan
1.
Indu bana dwi
rupa =
taun 1254
2.
Dwara adri
pana indu =
taun 1279
3.
Panerus tingal
tataning nabi =
taun 1529
4.
Panca gana
salira tunggal =
taun 1865
5.
Dwi naga
ngrasa tunggal =
taun 1682
6.
Naga muluk
tinitihan janma =
taun 1708
7.
Wolu ilang
kebo siji =
taun 1708
8.
Buta telu
ngojag jagad utawa Tri jaksa ngojag buwana = taun 1635
9.
Tri sula
kembang lata =
taun 1953
10. Sirna ilang kertaning bumi = taun 1400
Cerkak
Si
Cebol Bisa Nggayuh Lintang
Dhek jaman biyen ing desa
Dhadhapan ana sawijining kulawarga kang anggone omah-omah kurang harmonis
jenenge Limaran lan Pak Bejo. Limaran dijodhokake karo Pak Bejo pawongan sing
pawakane cebol. Si Cebol dipek mantu amarga wonge sregep makarya, bisa nulungi
bot repote wong tuwane Limaran, mula Limaran ya kudu manut masiya atine
mangkel. Gandheng wong tuwane sing akon ya ora bisa nolak.
Wong-wong sadesane padha nyeluk
Pak Cebol. Sing diceluk ya ora apa-apa, nanging beda karo bojone atine tansah
kelara-lara. Saben dina tansah dadi gunemane wong ing desane amarga bojone
cebol, mendahnia mengko yen duwe anak mangkono jarene.
“Ooo alah urip pisan wae kok ora
nyenengake, kabeh padha nggunem keluargaku.”
Sawijining
dina Limaran ora kuwat ngampet omongane tanggane sadesa, ing atine wis
ditumpangi pikirane setan. Kanggo ngurangi rasa isin dheweke nduweni niyat arep
ngusir lan nyirnakake bojone kanthi cara kang alus yaiku supaya bojone golek
pagaweyan ing kutha, amarga ing desane lagi paceklik sawah lan pategalan ora
bias ditanduri.
Krentege mau diomongake menyang bojone lan bojone uga sarujuk yen
dheweke kudu golek pagaweyan ing kutha. P. Bejo alias Cebol banjur nyepakake
sandhangan sing arep digawa menyang kutha, dene Limaran nyiapake sangu lan
sarapan kanggo bojone. Ing jero atine wis diniyati manawa sangune arep diwenehi racun, kanthi tujuan
mengko ing tengah dalan yen keluwen mesthi dipangan lan ora let suwe bakal
mati.
Nalika pamitan Pak Bejo alias Cebol atine ngondhok-ondhok, amarga kudu
ninggal bojone kanthi wektu kang ora winates. Dene Limaran ethok-ethok
kemembeng mripate amarga gegambaran bojone ora bakal bali lan mati ana tengah
dalan.
Sawise mlaku adoh lan ora
leren-leren Pak Bejo mandheg lan ngaso ing pinggir kalen kang
banyune bening. Pak Bejo alias Cebol mau banjur reresik awake lan ngombe banyu
kali nganti ora krasa luwe maneh. Sangu sing digawani bojone durung kober
dipangan. Sawise leren sedhela pak Bejo banjur nerusake lakune karo manggul
sangune. Karo mlaku kledhang-kledhang Pak Bejo krungu swara rame-rame pating gedebug ora karuwan.
Dheweke kepengin ngerti sakjane ana apa.
Bareng tekan cedhak Pak Bejo lagi ngerti manawa ana kewan gedhe kang ngamuk,
para prajurit kraton padha kuwalahan anggone arep nelukake gajah kang ngamuk
iku. Wong-wong sing ana sacedhake akeh sing kepidak, omah-omah ambruk lan ora
sithik wong-wong kang padha mlayu sipat kuping kalebu Pak Bejo kang niba tangi.
Pak Cebol wis ora bisa suwala, nanging tetep usaha mlayu golek slamet. Weruh Pak Cebol mlayu kanthi
arah walikane, gajahe banjur ganti nguber Cebol lan Pak bejo nganti
keglundhung, weruh kaya mangkono iku wong-wong padha ngguyu lan malah dadi
tontonan. Sangu sega, ngombe lan buntelan sing digawa saka ngomah wudhar lan
korat karit. Gajahe terus nguber Pak cebol nanging playune wis ora pati banter.
Pak Cebol dhewe ya wis kesel dadi ora bisa mlayu banter maneh. Ora dikira gajah
mau sawise cedhak karo pak Cebol banjur nglumpruk mati. Pak Cebol dhewe ya ora
weruh.
Pak Cebol dhewe sanalika tuwuh kekendelane wani munggah ing dhuwure lan
kanthi sora dheweke mbengok nuduhake dhadhane, “E….. para sedulur aja
nyepelekake aku, masiya Cebol, aku bisa ngalahake kewan sing samene gedhene iki
lho!”
Wong-wong sing maune ndhelik padha metu lan gumun ndeleng Pak Cebol banjur
marani lan njunjung Pak Cebol. Amarga anane Pak Cebol mau reridune kutha dadi
aman.Mulane Pak Cebol disowanake menyang kraton lan entuk bebungah yaiku dadi
abdi kinasihe raja.
Pak Cebol kang bisa ngalahake gajah iku keprungu sak desane, mula kanthi
rasa kaget lan seneng Limaran banjur nyusul menyang kraton saperlu njaluk
pangapura marang bojone sing arep diracun. Gancaring carita Pak Cebol wis bisa
ngapura bojone sing wis ngakoni kesalahane lan Pak Bejo urip ing kraton kanthi
ayem lan tentrem. Mulane senajan Cebol ngene iki bisa nggayuh lintang
lho…!
Panyebar Semangat no 32/ 9 Agustus 2008
Subscribe to:
Posts (Atom)